Hỏi : Chúng tôi là nông dân ở xã Hàm Phú, Hàm Trí, huyện Hàm Thuận Bắc (Bình Thuận) nuôi nhiều bò nái lai sind, tầm vóc to (khoảng 220 – 300kg). Chúng tôi có ý định lai tạo bò hướng sữa, nhưng chưa biết những tiêu chuẩn nào chọn bò nái nền tốt để lai tạo được bò sữa? Đề nghị quý báo cho biết các tiêu chuẩn chủ yếu…
(Đại diện cho nhiều hộ nông dân: Lê Thị Hòa, xã Hàm Trí)

Trả lời: Trước hết bò phải đạt được trọng lượng từ 220kg trở lên.

Căn cứ vào ngoại hình:

Nên nhìn bằng mắt thường khi con bò đang ăn cỏ trên bãi chăn thả hoặc bò đang đi lại tự nhiên trên sân chuồng (không nhìn ở tư thế nằm). Bò nái tốt là có thân hình tam giác (hình nêm) do thân sau phát triển hơn thân trước, đầu thanh nhẹ, mồm, mũi to, cổ dài vừa phải, sườn nở, ngực sâu, hông rộng (dễ đẻ), vai, lưng không võng và rộng dần về phía xương chậu, mông phẳng rộng và dài. Bốn chân khỏe, chân sau thấp hơn chân trước, bầu vú phát triển, các núm vú to, đều. Tĩnh mạch vú (gân sữa) to, dài, có nhiều nếp gấp khúc, bầu vú mềm mại không cứng.

Căn cứ vào sản lượng sữa:

Yếu tố này tương đối chính xác, khi bò đẻ, bà con trực tiếp vắt sữa, đong đếm xem khả năng cho sữa của bò trong một ngày, một tháng và một chu kỳ (chất lượng sữa chưa có điều kiện kiểm tra), tùy theo giống bò, lứa đẻ mà cho lượng sữa khác nhau.

Trong quá trình lựa chọn có thể có những bò không đẹp nhưng lại cho sản lượng sữa cao và ngược lại? Vì vậy một bò lai sind ở lứa đẻ đầu cho từ 3-5kg là chọn được. Thông thường bò đẻ lứa thứ nhất cho từ 210-240 ngày một chu kỳ, ở lứa thứ 2 từ 270-300 ngày một chu kỳ… Lứa thứ nhất có sản lượng sữa ít hơn lứa thứ 2, 3… và giảm dần khi đẻ nhiều (khi không còn khả năng sinh sản bò bị loại thải).

Căn cứ vào khả năng sinh trưởng:

Để xác định trọng lượng người ta dùng cân đại gia súc để cân, cứ 3 tháng giám định một lần. Trong điều kiện ở nông thôn không có cân thì bà con có thể đo vòng ngực (vòng ngực là chu vi mặt cắt đằng sau khớp bả vai) và đo dài thân chéo (là chiều dài từ mỏm xương gấu đến điểm tận cùng của xương chậu). Tính theo công thức (vòng ngực)2 x dài thân chéo x 90 cho ra trọng lượng, tuy vậy có sai số (+) (-) từ 2 – 4kg).

Căn cứ vào lý lịch (gia phả):

Cách chọn này chỉ phù hợp với các cơ sở chăn nuôi quốc doanh, các trang trại lớn… Người ta đã theo dõi các thế hệ từ đời ông – bà – bố – mẹ để đánh giá theo nguồn gốc của bò sữa hay cày kéo, thịt. Điều kiện ở nông thôn khó thực hiện phương pháp này. Bà con theo dõi ghi chép từng con bò qua các thế hệ lý lịch cộng với các tiêu chuẩn nêu trên, tất yếu sẽ chọn được bò nái tốt để phối tinh bò sữa, tạo ra bò hướng sữa.

Nguồn Đ.K.T - NNVN (125)