Những năm qua, sản xuất nông nghiệp nước ta có bước phát triển vượt bậc nhưng thiếu tính bền vững khiến nông sản xuất khẩu bị “thua” khi ra thị trường thế giới. Báo giới đã có cuộc trao đổi với bà Trần Thị Mai, Viện phó Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) xung quanh nguyên nhân và hướng giải quyết vấn đề này. Xin bà cho biết tình hình tổn thất sau thu hoạch ở nước ta hiện nay như thế nào?

Việt Nam hiện có gần 400.000 ha trồng rau, sản lượng đạt gần 6 triệu tấn/năm với nhiều loại rau, đậu nhiệt đới và á nhiệt đới như: cà chua, cải bắp, su hào, súp lơ, dưa chuột... Diện tích trồng cây ăn quả đạt gần 600.000ha, sản lượng 4 triệu tấn/năm với nhiều loại cây ăn quả nhiệt đới và á nhiệt đới như: nhãn, vải, xoài, chôm chôm, sầu riêng, thanh long, bưởi, lê, dứa... Nhưng theo đánh giá của các nhà khoa học, sản xuất và tiêu thụ rau quả ở Việt Nam vẫn ở dạng quy mô hộ gia đình, rất ít trang trại sản xuất rau quả chuyên canh, quy mô lớn phục vụ chế biến và xuất khẩu. Phần lớn các sản phẩm rau quả ở Việt Nam được sử dụng dưới dạng tươi sống. Năng lực chế biến chỉ khoảng 200.000 tấn/năm (2% sản lượng), chủ yếu là các loại rau quả đóng hộp, nước quả đóng lon.

Tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản ở Việt Nam khoảng hơn 25% đối với các loại quả và hơn 30% đối với các loại rau, 15-20% với các loại lương thực khác... Như vậy với tỷ lệ tổn thất này, mỗi năm chúng ta bị mất khoảng 3.000 tỷ đồng - số tiền lớn hơn tổng thu ngân sách trên địa bàn nhiều tỉnh.

Đâu là nguyên nhân của thực trạng trên?

Theo tôi có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Thứ nhất là về mặt nhận thức. Chỉ vài năm gần đây, công nghệ sau thu hoạch mới được quan tâm, nhất là khi sản lượng nông nghiệp nước ta đã đáp ứng đủ cho nhu cầu trong nước và có dư hướng tới xuất khẩu.

Ngay việc hoạch định chiến lược về phát triển công nghệ sau thu hoạchu cũng chưa được quan tâm đúng mức. Bên cạnh đó, tổn thất này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố trước thu hoạch như: giống, phân bón, cách thức chăm sóc, và việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật… Ngay chính nông dân, những người trực tiếp sản xuất cũng chưa nhận thức được tầm quan trọng về bảo quản nông sản sau thu hoạch, khiến cho mức độ và giá trị tổn thất lớn hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực.

Theo bà, tại sao hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam lại thấp hơn nhiều các mặt hàng cùng loại của các nước trong khu vực và thế giới?

Có nhiều nguyên nhân, xong có thể thấy bên cạnh việc xây dựng thương hiệu cho các mặt hàng nông sản Việt Nam thì chất lượng nông sản của chúng ta chưa thể sánh được so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore, Malaixia, Trung Quốc... Đơn giản là vì các khâu trước và sau thu hoạch của họ được chuẩn bị và triển khai rất đồng bộ nên chất lượng nông sản sau thu hoạch rất cao và tổn thất sau thu hoạch cũng không đáng kể. ở Việt Nam, công nghệ sau thu hoạch do mới được quan tâm nên rất kém phát triển. Phải mất 15 đến 20 năm nữa, Công nghệ sau thu hoạch ở nước ta mới theo kịp Thái Lan ngày nay.

Tại sao giá trị gạo xuất khẩu của Việt Nam lại luôn thấp hơn Thái Lan? đó là vì công nghệ sấy thóc gạo của chúng ta chưa phát triển, thóc thường phơi trên các sàn đất, bê tông hay trên đường rải nhựa dẫn đến độ rạn, gãy rất cao (30-40%), bên cạnh đó tỷ lệ sạn, cát vượt qua tiêu chuẩn cho phép nên giá gạo của nước ta thường thấp hơn loại cùng phẩm cấp Thái Lan từ 20-30 USD/tấn, gây thiệt hại cho nhà sản xuất mỗi năm tới 50-60 triệu USD.

Để tiến tới hội nhập, chúng ta phải làm gì để nâng cao chất lượng và giá trị xuất khẩu hàng nông sản hiện nay?

Tiến tới hội nhập, rõ ràng chúng ta phải quan tâm hàng đầu đến chất lượng sản phẩm, chế biến, bảo quản và xây dựng thương hiệu nông sản Việt Nam.

Tuy nhiên tôi cho rằng, chất lượng sản phẩm là yếu tố quyết định đến các tiêu chí khác. Muốn có sản phẩm nông nghiệp tốt thì các khâu trước thu hoạch là rất quan trọng, nó đóng vài trò gần như quyết định đối với các khâu khác. Là vì sản phẩm tốt, an toàn, tiêu chuẩn thì công nghệ bảo quản rất thuận lợi, bên cạnh đó, chất lượng nông sản tốt cũng là tiêu chí quan trọng để khách hàng quốc tế biết đến thương hiệu hàng Việt Nam. Muốn vậy chúng ta cần xây dựng các vùng chuyên canh phục vụ xuất khẩu.

Bên cạnh đó là việc hiện nay, hệ thống kiểm tra chất lượng nông sản của nước ta chưa thống nhất, vì vậy cần nhanh chóng xây dựng các phòng kiểm tra chất lượng nông sản hiện đại, đủ năng lực phân tích các chỉ tiêu về thành phần dinh dưỡng, chất phụ gia, chất kích thích, độc tố, thực phảm chiếu xạ và nông sản chuyển gen.

Xin cảm ơn bà!

Nguồn tin: VNeconomy