Thu hoạch và bảo quản sau thu hoạch là khâu gây thất thoát rất lớn trong canh tác lúa ở nước ta hiện nay. Theo nhận định của giới chuyên môn, nếu không được tổ chức tốt, không trang bị phương tiện, máy móc phù hợp, kịp thời, mức độ thất thoát có thể lên đến trên dưới 20% sản lượng lúa hàng năm .

Đồng bằng sông Cửu Long tuy là vựa lúa lớn của cả nước nhưng ở nhiều vùng, trình độ canh tác của nông dân còn rất hạn chế, khâu thu hoạch lại chủ yếu thực hiện bằng thủ công nên không những chi phí tăng cao mà việc thất thoát vẫn còn khá lớn.

Hiện nay, trong khâu thu hoạch lúa và sau thu hoạch, nước ta đã có nhiều loại máy móc kỹ thuật hữu ích có thể giúp nông dân đỡ nặng nhọc, giảm chi phí, tiết kiệm thời gian và giảm thất thoát, như ứng dụng máy cắt cỏ để thu hoạch lúa, máy gặt liên hợp, máy gặt xếp dãy, máy sấy lúa... Thế nhưng, đa số nông dân chưa có điều kiện tiếp cận và áp dụng. Một phần là do sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ, kinh tế hộ còn khó khăn nên chưa thấy cơ giới hóa là cần thiết; một phần cũng do chưa chọn được những loại máy nào thật phù hợp với đồng đất lầy thụt, chân ruộng không bằng phẳng (có nơi thường ngập sâu hơn 30-40 cm) nên khó có thể dùng cơ giới để thu hoạch. Nông dân tại nhiều vùng lệ thuộc nước trời cũng chưa quen việc mang lúa đi sấy như các tỉnh ven sông Tiền, sông Hậu nên dễ bị tổn thất khá lớn do lúa ẩm, mốc, lên mộng và mất phẩm chất gạo dẫn đến mất giá.

Đây là những trở ngại không nhỏ cho việc cơ giới hóa thu hoạch lúa ở ĐBSCL từ bấy lâu nay.

Mối lo lớn nhất của bà con hiện nay là thiếu công lao động cắt lúa. Hiện nay nhiều vùng lúa ở Cà Mau, Sóc Trăng, Vĩnh Long... do thiếu nhân công cắt lúa nên giá đã bị đẩy lên trên dưới 100.000đ/công, khiến người làm lúa không có lãi bao nhiêu. Mấy năm qua các tỉnh ĐBSCL không chỉ thực hiện chuyển dịch sản xuất sang nuôi tôm như Cà Mau, Sóc Trăng, Bạc Liêu... mà còn đẩy nhanh tốc độ cơ giới hóa vào tất cả các khâu sản xuất trên các vùng lúa còn lại, đặc biệt là đối với khâu thu hoạch lúa, khiến người làm thuê muốn mất việc phải chuyển nghề. Mặt khác, lực lượng lao động nông nghiệp trong khâu này phần lớn nay đã già yếu, không kham nổi công việc quá cực nhọc nên họ cũng tìm công việc làm khác nhẹ nhàng, ổn định hơn tại địa phương. Trong khi đó, diện tích nhiều vùng lúa lại bị thu hẹp đáng kể do chuyển sang nuôi tôm. Lúc bình thường người lao động cũng không còn đủ việc làm. Nhìn chung, tình trạng thiếu lao động nông nghiệp là do lực lượng lao động nông nghiệp chính hiện nay chủ yếu là người lớn tuổi hoặc phụ nữ nên họ không kham nổi những cánh đồng lúa lớn. Còn thanh niên trẻ thường thích tìm những việc làm khác ở các nhà máy, xí nghiệp, các khu đô thị nhẹ nhàng hơn. Đặc biệt những nông dân đã chuyển sang nuôi tôm cũng không còn ham thích trồng trọt nữa.

Để bảo vệ tốt thành quả sản xuất của nông dân, thiết nghĩ các địa phương cần sớm vận động, tập hợp, tổ chức nông dân lại theo những mô hình hợp tác phù hợp. Cần thực hiện tốt việc liên kết trong sản xuất như: cùng nhau thực hiện qui hoạch sản xuất theo khu vực, cùng nhau ứng dụng tiến bộ kỹ thuật mới, hỗ trợ nhau thu hoạch theo kiểu “vạn dần đổi công” như trước đây. Đó cũng là điều kiện tập hợp vốn để đầu tư mua sắm trang bị máy gặt, máy sấy... mà không phải trông chờ đến sự hỗ trợ từ vốn vay vì sẽ dễ dẫn đến trễ mùa vụ thu hoạch và còn phải trả lãi. Các ngành chức năng chuyên môn các địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tư vấn kỹ thuật cho nông dân chọn mua các loại máy móc phù hợp với điều kiện từng địa bàn. Nên có chính sách khuyến khích tư nhân bỏ vốn đầu tư máy, nhân lực phục vụ thu hoạch lúa bằng các hình thức cho vay vốn, miễn thuế... chẳng hạn.

Nguồn:BĐT CẦN THƠ