Viện Khoa học thuỷ lợi (Bộ NN&PTNT) phối hợp với Hiệp hội Nghiên cứu phát triển Bremen (BORDA) của CHLB Đức vừa giới thiệu các công nghệ tưới hiện đại phục vụ cho các tỉnh miền núi nước ta. Đó là những công nghệ đã được BORDA chuyển giao và cung cấp từ hơn 4 năm qua tại VN. Các công nghệ tưới gồm bơm va, bơm thuỷ luân và hệ thống tua- bin thuỷ điện nhỏ...

Bơm va

Bơm va (hay còn gọi là bơm nước va) là một thiết bị bơm nước lên cao bằng cách dùng hiệu ứng nước va, trực tiếp biến năng lượng cột nước thấp thành năng lượng cột nước cao (tối đa tới 130m). Dùng loại máy bơm này, người sử dụng có thể đưa nước từ sông suối lên phục vụ cho các vùng đất dốc (có độ cao 30-80m). Bơm va có 10 bộ phận chính sau: đường ống nước vào, cụm van 1 chiều, cửa làm vệ sinh máy, bình tích áp, đường ống bơm lên, cụm van va, cần khởi động, đế máy và thân bơm va. Hiện có 4 loại bơm va chính có ký hiệu: HBIL 840, HBIL 630, HBIL 420 và BV 2000.

Về nguyên lý hoạt động, khi chưa khởi động, nước từ bể áp lực theo đường ống áp lực vào bình điều áp, rồi ép không khí lại với áp lực ban đầu bằng áp lực thuỷ tĩnh. Để khởi động, chỉ cần ấn cho van mở ra, dưới tác động của đầu nước, nước sẽ trào ra khiến lưu lượng nước qua cửa van tăng dần. Khi tốc độ đạt đến mức độ nhất định, nước kéo van va lên, van va đóng lại và trong hệ thống van va sẽ xảy ra hiện tượng nước va. Lúc này, áp lực tăng lên, van được mở để đẩy nước ra, nước theo quán tính và áp lực chảy vào bình điều áp ép không khí lại, nước sẽ theo đường ống đẩy dâng lên và chảy ra bể xả. Cứ như vậy, sau một thời gian, ở pha âm van đẩy đóng lại, van va mở ra, nước trào ra và tốc độ chảy trong đường ống tăng dần. Khi tốc độ đạt đến mức nhất định, van va đóng lại, van đẩy mở ra và quá trình được lặp lại tự động theo một chu kỳ nhất định...

Bơm thuỷ luân

Bơm thuỷ luân (hay còn gọi là bơm tua bin). Loại bơm này thực chất là một thiết bị gồm bơm và tua - bin, trong đó cánh bơm và cánh tua- bin được lắp đặt trên cùng một trục, năng lượng của nước làm quay cánh tua- bin, kéo theo cánh bơm cũng quay và đưa nước lên cao. Tua- bin của bơm thuỷ luân là loại tua- bin hướng trục, ly tâm. Ngoài những nguyên lý trên, bơm thuỷ luân có một số ưu điểm chính: tua- bin và bơm là một khối thống nhất, nội dung một trục nên tiết kiệm được cơ cấu truyền chuyển động mà kết cấu rất chặt chẽ. Do máy bơm làm việc ở trong nước nên tiết kiệm được các thiết bị và thủ tục mồi nước ban đầu, hơn nữa vì máy bơm không có quá trình hút nước, do đó máy rất ít bị hư hỏng. Công suất trục của máy bơm được thiết kế bằng công suất trục của tua- bin, nên khi làm việc, nếu phụ tải của máy bơm thay đổi, bộ phận trong tua- bin sẽ tự động điều chỉnh tốc độ cho phù hợp. Còn về bản chất, tua- bin và máy bơm giống như máy phát điện và động cơ điện, đây là đặc điểm rất phù hợp cho việc lắp đặt máy móc trên địa hình các tỉnh miền núi. Bơm có khả năng đưa nước lên độ cao 10-15m.

Cấu tạo của bơm thuỷ luân gồm 14 bộ phận: ổ bi, cánh bơm, buồng bơm, chóp hướng, buồng tua- bin, cánh tua- bin, trục bơm tua- bin, bạc cao su, vành mòn, rọ chắn rác, phớt làm kín ổ bi, bích bơm, nắp mỡ và chóp cánh tua- bin. Bơm thuỷ luân đã được Trung tâm Thuỷ điện (Viện Khoa học thuỷ lợi) chế tạo ra 12 loại từ cỡ BHL 10-6 đến BH 60-12.

Tua- bin thuỷ điện nhỏ

Đây là một thiết bị phát điện bằng năng lượng của các dòng chảy từ sông suối. Thuỷ điện nhỏ là công nghệ phi tập trung, chi phí đầu tư và bảo dưỡng thấp, vận hành được liên tục. Thuỷ điện nhỏ thường lắp đặt trong một nhà để tua-bin. Nguồn năng lượng dùng để vận hành tua- bin là năng lượng từ dòng nước chảy mạnh trong ống dẫn (chiều dài 50-70m). Năng lượng điện được tạo ra sẽ truyền qua dây dẫn đến các làng bản. Hiện tại có một vài loại tua- bin thuỷ điện nhỏ (và rất nhỏ) với các công suất khác nhau, từ 200- 250kW.

Ông Nguyễn Văn Hoàn- Sở Khoa học và Công nghệ Lào Cai cho biết: "Các thiết bị này rất tiện lợi cho các tỉnh miền núi. Hiện, Lào Cai đã lắp đặt được 15 chiếc. Không những thế, sử dụng các loại máy bơm này còn tận dụng được hệ thống thuỷ lợi tại chỗ để tưới cho các vùng sâu, vùng xa...".

Kể từ khi hợp tác và chuyển giao công nghệ tại VN (năm 2001), đến nay BORDA đã thực hiện chuyển giao công nghệ từ Trung Quốc sang VN cho 52 làng bản đã được lắp đặt bơm va sản xuất ngay tại trong nước. Được biết, ngoài VN, BORDA còn tiến hành chuyển giao và lắp đặt hệ thống bơm va, bơm thuỷ luân và tua- bin thuỷ điện nhỏ ở các nước Trung Quốc, Ấn Độ với hơn 600 bơm va đã được lắp đặt tại Trung Quốc, hàng chục hệ thống thuỷ điện nhỏ tại Ấn Độ.

Nguồn tin: NTNN