Phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng bằng phương pháp hoá học không phải lúc nào cũng có kết quả hữu hiệu. Mặt khác, biện pháp này làm nhiễm bẩn môi trường sống, ảnh hưởng không ít đến người, gia súc và các loại sinh vật khác, đặc biệt là các loại động vật sống trong nước như cá, tôm, cua...Trong những năm gần đây, việc sử dụng biện pháp sinh học phòng chống sâu hại cây trồng như sử dụng ký sinh, thiên địch, mới được đi sâu nghiên cứu, nhưng việc sử dụng biện pháp này với nấm bệnh là một vấn đề đang còn mới mẻ trong nông nghiệp.

Tuy vậy, xu hướng bảo vệ cây trồng chống nấm bệnh hại là sử dụng ký sinh bậc 2, vi khuẩn đối kháng, chất kháng sinh, fitonxit đã đem lại kết quả khả quan. Nguyên tắc cơ bản của phương pháp này là tách các ký sinh bậc 2 đem gây, nhân hàng loạt và phun lên cây trồng bị bệnh hại. Ví dụ để diệt phấn trắng người ta dùng nấm Cocinnobulus cesatii DB. được tách từ đính bào tử bệnh phấn trắng ở cỏ dại, loại này phát triển thích hợp trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao.

- Nhiều nhà bác học trên thế giới đã dùng nấm Darluca filum Cas. để diệt nấm rỉ sắt trên các cây lương thực, giảm được tỷ lệ bệnh đáng kể.

- Nấm Fusarium orobanches Jacz diệt cỏ dại (Orobanche) trong ruộng dưa hấu. Loài nấm này đem nhân trên thân rơm rạ băm nhỏ trộn với bột ngô và rắc vào các luống gieo trồng có tưới thêm ít nước giảm được cỏ dại và sản lượng dưa hấu tăng được 47-50%.

- Nấm Alternaria cuscutacidae Rud. dùng để diệt nhiều loại vi khuẩn và siêu vi khuẩn trên cà rốt, bắp cao lương, tỷ lệ bệnh giảm 40-50% so với đối chứng.

- Bón trong đất nấm Trichoderma koningi Oud giảm được tới 50% tỷ lệ bệnh chết héo ở bông, bệnh than đen ở bắp và một số bệnh khoai tây.

Những chất kháng sinh sử dụng trong nông nghiệp có thể chia thành 3 nhóm như sau:

- Kháng sinh tạo nên từ vi khuẩn: Polimicsin, Gramisidin, Subtilin, Plosianin.

- Kháng sinh tạo nên từ Actinomyces: Streptomycin, Dihidrostreptomycin, Chlortetraciclin, Ocsitetracilin, Blastisilin, Virucin, Actinocsantin, Fitobacteriomicin, Amidomicin, Amphotericin, Endomicin, Actidion, Filipin...

- Kháng sinh tạo nên từ nấm: Grizeofulvin, Trichotesin, Trichodermin, Microcid...

2. Đặc tính của một số chất kháng sinh:

- Polimicsin tạo nên từ vi khuẩn Bacillus polymixa dùng trừ bệnh von do nấm Fusarium và bệnh đốm nâu ở đậu Hòa Lan, bệnh ung thư do vi khuẩn ở cà chua, bệnh vi khuẩn ở dưa chuột, đậu cô ve, đậu nành và một số bệnh khác; dùng để xử lý hạt giống hoặc phun trong thời kỳ cây sinh trưởng với tỷ lệ 1:500 có thể tác dụng tới 6 tháng.

- Streptomicin sản phẩm của Actinomycens, Streptomicin, A.raneus, A.humidus.... dùng để xử lý hạt giống, phòng trừ một số bệnh do vi khuẩn.

- Chlortetraciclin: sản phẩm của Actinomycens aureofaciens dùng để xử lý hạt giống, phòng trừ bệnh đốm nâu ở bắp, đậu cô ve, bầu bí, nồng độ: 25 mg/lít nước.

- Blatisidin: sản phẩm của Actinomycens griseochromogeny dùng để phòng trừ bệnh đạo ôn ở lúa, phun 3 lần (10-20 mg/lít nước).

- Virusin: sản phẩm của Actinomycens griseus dùng để phòng trị bệnh phấn trắng ở dưa chuột và hoa hồng (phun tỷ lệ 1/50.000).

- Actinocsantin: sản phẩm của Actinomycens globisporus dùng để phòng trị bệnh đốm lá đậu cô ve, bệnh vi khuẩn bầu bí, bắp... xử lý hạt giống hoặc phun (25 mg/lít nước).

- Fitobacteriomicin: sản phẩm của Actinomycens levendulae dùng để phòng trừ bệnh do vi khuẩn, xử lý khô hạt giống 300 g với 1 tạ giống đậu cô ve, đậu nành; 400 g với 1 tạ hạt giống ngô.

- Amidomisin: sản phẩm của Actinomycens Sp. dùng để phòng trừ bệnh do nấm peronosporium ở hành và cây họ đậu, bệnh rỉ sắt ở ngũ cốc, đậu, rau màu ...., bệnh than ở dâu. Phun 1 lần ở giai đoạn nảy mầm (30 mg/lít nước).

- Olygomisin: sản phẩm của Actinomycens diastophormogenens dùng để phòng trừ các bệnh vi khuẩn, nấm ở rau màu. Xử lý hạt giống hoặc phun (20-25 mg/lít nước).

- Actidion: sản phẩm của Actinomycens griseus, A.nursci, dùng để phòng trừ bệnh phấn trắng ở lúa mì, đại mạch, bệnh héo cây ở bắp, bệnh rỉ sắt ở thông, cây hòa thảo, đậu, rau màu, bệnh thối vòng củ khoai tây, bệnh than đậu tương... phun vào thời gian sinh trưởng của cây (10-30 mg/lít nước).

- Grizeophulvin: sản phẩm của nấm Penicillum urticae, P.nigricans..., dùng để phòng trừ bệnh thối quả ở cây ăn quả.

-Fitoncid: sản phẩm của thực vật bậc thấp và bậc cao như tinh dầu, nhựa cây, andehit, ceton, fenon, tanin, ancaloid, đường..., có tính kháng sinh mạnh ở tỏi, hành, củ cải ngựa (Cochlearia armorasia), Bạch giới Sinapas, Safas (Hippophae rhamnoides).

Fitocid của tỏi, hành dùng để phòng trừ hiệu quả một số bệnh ở cải bắp, bệnh ung thư do vi khuẩn ở cà chua, thối nâu và Fusarium ở bắp, bệnh ung thư rễ do vi khuẩn ở cây ăn quả ...

Trong kho cất giữ hoa quả, khoai tây..., nếu để chung với hành, tỏi có tác dụng hạn chế được nhiều loại nấm phát triển. Trên đồng ruộng, gieo trồng xen canh hành tỏi với một số hoa màu khác như khoai tây, cà chua, bắp cải... cũng có hiệu lực trừ các bệnh mốc sương, ung thư xoăn lá...

Nguồn tin: KS. Nguyễn Văn Sơn