Trước năm 1995, phong trào nuôi cua biển nổi lên khá rầm rộ tại các tỉnh ven biển ĐBSCL. Thế nhưng sau đó, cua nuôi bị lấn át bởi “làn sóng” nuôi tôm sú. Có điều, “ước mơ vàng” từ con tôm sú, với nhiều người, vẫn cứ là... ước mơ, thậm chí phải ôm nợ,lận đận vì con tôm sú! May mà cua biển đã kịp thời “tái xuất giang hồ”… 

Biển lành... cua hội!

Gia đình bên vợ tôi bán tiệm tạp hóa sát bên sông Băng Cung, xã An Thạnh, huyện Thạnh Phú (Bến Tre) nên chuyện tôi nhập vào những người đi rập cua, cào cua trên sông nước ở đây không khó gì. Mỗi chuyến đi bắt cua giống đôi ba ngày, rất đông ngư dân chèo xuồng đến trước tiệm nhà tôi. Họ mua gạo, mua nhiều thứ cần thiết khác cho một chuyến đi… Tôi bắt chuyện với anh Nguyễn Văn Tài (Tư Tài), một người đi cào cua trên sông Băng Cung, đoạn con sông chảy qua xã Mỹ Hưng. Tư Tài xởi lởi: “Nào giờ chỉ có đi rập cua. Còn đi cào cua là từ mới xuất hiện trong năm nay”. Rồi anh Tư giải thích: Đi rập cua là để bắt những con cua biển lớn cỡ nắm tay trở lên. Rập cua làm bằng hai thanh tre uốn cong, buộc xéo nhau thành hình chữ X, phía dưới là khoảng lưới vuông vức khoảng 3 gang tay. Chính giữa chữ X treo mồi chình (con chình) vì cua rất thích... Khi thả cái rập cua xuống đáy sông, đánh hơi gặp mùi chình, các chú cua xông tới giành mồi. Trên xuồng, bất thần người đi rập giựt cái rập và kéo lên. Cua “hết hồn” rơi xuống lưới, thế là bị tóm. Còn đi cào cua là bắt cua giống ở các bãi, bờ ven sông. Chẳng là, một hai năm gần đây, cua con được sinh sản nhiều vô số kể ngoài cửa biển. Theo con nước lớn, cua con tràn rất sâu vào các sông trong vùng nước mặn ở ven biển ĐBSCL; cua con quến thành từng về đeo bám vào các bập lá dừa nước ven sông. Để dễ bắt loại cua giống này, người ta cứ chèo xuồng thả men theo hai bên bờ sông, chờ lúc nước ròng, người đi bắt chỉ cần khoảng lưới dài chừng thước tây, thế là cào bắt cua con ở những bập lá hay nơi những bãi triền ven sông. “Hiện nay, có người mỗi ngày đi cào cua giống bán đôi ba trăm ngàn đồng. Của trời cho, ham lắm…”, anh Tư vui vẻ khoe.

Tôi xuống xuồng anh Lê Văn Thơm (Sáu Thơm) đi thử một chuyến rập cho biết. Sáu Thơm nhắc khéo: “Có mang theo… “nước mắt quê hương hông?”. Sáu Thơm chép miệng: “Tối, luộc cua, tôi ông lai rai… Đêm trên sông nước, lạnh lắm!”.

Tháng ba, bầu trời xanh cao trong vắt, gió chướng muộn nườm nượp kéo về thổi thông thống trên sông Băng Cung. Trên sông Băng Cung nước đã mặn lè, một hoạt cảnh vô cùng sống động với từng đoàn xuồng kéo nhau đi rập cua. Một đoàn xuồng đi rập cua khoảng 30 chiếc, mà theo Sáu Thơm cho biết, để tiết kiệm sức chèo, tất cả hùn tiền lại rồi mướn một chiếc ghe máy làm đầu tàu để kéo cả đoàn xuồng đi hết điểm này đến điểm khác… săn cua. Xuồng chúng tôi ra đến vàm Ông Lễ trên sông Hàm Luông thì dừng lại ở đó, Sáu Thơm chọn địa điểm “ngon ăn” rồi lần lượt thả rập cua xuống sông. Tất cả đã mai phục sẵn sàng, chỉ còn chờ con nước lớn. Giọng Sáu Thơm khẽ khàng: “Nước sông bắt đầu lớn hoặc sắp giựt ròng, tức nước chảy, thì cua mới đi ăn mồi”.

Hoàng hôn buông nhanh nơi cửa sông Hàm Luông, con nước trên sông cũng bắt đầu nhửng lớn. Sáu Thơm chèo xuồng đến một chiếc phao trắng nổi sóng sánh trên mặt sông để làm dấu cho cái rập cua đã thả xuống nước. Trên xuồng, Sáu Thơm chồm người xuống, tay vớ lấy sợi dây từ cái rập rồi giựt mạnh lên. Anh cười đắc chí: “Vô mánh. Con cua này chắc chừng nửa ký lô…”.

Giờ đã tới màn lai rai. Đứng trên xuồng, Sáu Thơm gọi í ới qua những xuồng bạn đang rập cua gần đó: “Tựu, tựu… mấy cha ơi…”. Trong lúc lúi húi luộc cua, Sáu Thơm tâm sự: “Ở vùng này, bây giờ ai cũng nuôi tôm, ruộng lúa cứ biến mất dần, mất dần. Nhưng ngặt nỗi, nuôi tôm như… mua vé số và tôi cũng là một người muốn… chết giấc vì tôm! Trước đây giống cua biển rất hiếm, muốn có con giống để nuôi mua giá mắc thấy mồ. Còn bây giờ, bỗng dưng…”. “Không bỗng dưng đâu anh Sáu à. Chắc là biển lành… cua mới tựu về, sinh sản như rươi” - tôi nói với anh Sáu như vậy.

Trước nguồn cua giống xuất hiện nhiều vô kể, thời gian gần đây, những người đi rập cua biển (cua lớn) tiện thể làm luôn rập cua giống. Chiếc rập cua giống chẳng khác gì chiếc rập cua lớn, chỉ có phần lưới dưới rập là dùng lưới có khoảng hở nhỏ hơn. Còn mồi để “dụ” cua giống, thay vì cua lớn là mồi chình thì cua giống là con ruốc… Sáu Thơm khoe: “Cua giống cỡ đầu đũa tôi bán cho người nuôi 500 đồng/con, bằng cỡ ngón tay 1.000 đồng/con. Mỗi chuyến đi rập cua tôi bán cho họ cả thùng thiếc. Đỡ lắm…”.

Chờ cho đến Trung thu.

Hai năm qua, diện tích nuôi cua, không chỉ ở Bến Tre mà nhiều nơi khác như Trà Vinh, Sóc Trăng, Cà Mau, đều tăng nhanh. Hiện nay, ở những vùng ven biển các tỉnh này, có thể nói “nhà nhà nuôi cua”. Hai nguyên nhân chủ yếu đưa diện tích nuôi cua tăng mạnh là: nguồn cua giống từ thiên nhiên rất dồi dào, giá rẻ, và nuôi tôm sú bị chết tràn lan, nên nông dân trở bộ sang nuôi cua với hy vọng gỡ gạc. So với trước đây (lúc phong trào nuôi cua trong vuông rộ lên ở ĐBSCL, khoảng năm 1993), môi trường nuôi cua trong vuông bây giờ đã được cải thiện hơn rất nhiều, nhất là hệ thống cấp thoát nước vào vuông nuôi cua - sự thừa hưởng từ hệ thống thủy lợi mặn nuôi tôm sú. Đây là điều kiện tốt giúp con cua phát triển nhanh, ít bệnh bởi những người nuôi cua bật mí là con vật bò ngang này vốn ăn tạp nhưng khi ở thì chúng chọn chỗ ở “rất sang” (sạch). Nuôi cua từ con giống còn nhỏ cỡ đầu đũa, hình thức nuôi rất thoáng. Thoạt đầu, trên một vuông nuôi cua, người ta khỏi cần dừng vách lá hay lưới bao quanh vuông, cứ thả nuôi, cho cua ăn mồi, cho cua tự do cư trú, bao giờ cua chớm lớn thì mới dừng lưới quanh vuông để giữ chân cua. Một hình thức nuôi khác là thả cua nuôi xen trong ao nuôi tôm sú quảng canh hay bán công nghiệp. Thức ăn cho cua cũng nhẹ hơn gấp nhiều lần so với thức ăn dành cho tôm sú, thường cua rất thích ăn mồi con ruốc tươi hoặc ruốc khô. Cua cũng rất thích ăn mồi… cá biển ương thối. Song, người nuôi ngại cho cua ăn những thứ trên vì nước trong vuông nuôi bị ô nhiễm. Cua giống từ nhỏ cỡ đầu ngón tay, nuôi chừng 6 tháng sẽ trở thành cua Y (cua vô hạng để bán, con khoảng ½ kg), nuôi khoảng 8 tháng cua sẽ có gạch điều. Và theo chu kỳ sinh sản của cua, đến dịp Tết Trung thu là thời điểm chín muồi cua có gạch điều, cua bán có giá nhất trong năm…

Anh Tám Em, một gia đình nuôi thủy sản tại xã An Thạnh, thổ lộ: “Năm 2005, khi nuôi tôm sú, mấy đứa em gái tôi thả thêm cua giống xuống ao tôm. Kết quả: Tôm “chai” (nuôi lâu lớn) còn con cua thì lại về ngược. Lúc thu hoạch cua, vài ba bữa đã thấy em nó mang ra chợ một hai bao cua, bán 1-2 triệu đồng, cứ vậy mà tụi nó bắt cua lên dài dài, bán lai rai đôi ba tháng. Bạc chục triệu như chơi…” Và Tám Em thốt lên: “May mà có… con cua…”. Quả vậy, “cái khó ló cái khôn”. Rất nhiều người nuôi thủy sản ở ven biển ĐBSCL đã “gỡ gạc” lại những mùa tôm thất bát từ con cua biển và hiện nay, họ rất hy vọng vào vụ thu hoạch cua 2006 sắp đến. Mừng quả là có mừng. Song, đến đây, tôi và anh Tám Em lại gặp nhau ở một mối lo. Tôi nói: “Cha… nhà nhà nuôi cua, cung nhiều hơn cầu là cái chắc. Bởi lẽ, cua đang xuất khẩu là cua sống, nguyên con (nhưng số lượng cũng hạn chế), chớ hàng cua chế bien xuất khẩu để tạo đầu ra lớn, giá trị kinh tế cao, thì chưa nghe nói đến nhiều…”. Tám Em tư lự: “Sau Tết Trung thu 2005, cua gạch điều có lúc lên trên 100.000 đồng/kg. Thôi, hãy chờ đến Tết Trung thu năm nay coi sao…”.

Nguồn:CTOL-bannhanong.vietnetnam.net (27/3/2006)