Năm 2005, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt mức kỷ lục 5,2 triệu tấn; mục tiêu đề ra trong năm 2006 này, giữ mức xuất khẩu gạo 5 triệu tấn. Điều nghịch lý là những nông dân trực tiếp làm ra hạt lúa đời sống còn khó khăn, có hộ phải “ăn” dần vào đất.

Nhiều năm qua nông nghiệp ĐBSCL đã có bước phát triển vượt bậc. Việc ứng dụng tốt khoa học kỹ thuật trên đồng ruộng và nhiều chương trình khuyến nông đã mang lại hiệu quả to lớn. Theo tính toán của Viện Lúa ĐBSCL: Sau năm 1975, năng suất lúa chỉ 3- 3,5 tấn/ha, nay tăng lên 6- 7 tấn/ha. Riêng An Giang nhiều nơi đạt 8 tấn/ha.

Song song đó, chương trình giống chất lượng cao được triển khai rộng khắp đưa chất lượng lúa lên cao; chi phí giá thành cũng giảm đáng kể… Tuy nhiên, vẫn chưa đủ để giúp nông dân làm giàu.

Tiến sĩ Nguyễn Bảo Vệ, Trưởng khoa Nông nghiệp – Trường Đại học Cần Thơ bức xúc: “Quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ và manh mún, nên dù thâm canh giỏi mấy cũng khó nâng được lợi nhuận tăng thêm. Nếu bình quân mỗi hộ có từ 5 ha đến 7 ha đất trở lên, cộng với cơ giới hóa trên đồng ruộng thì đời sống nông dân sẽ thay đổi rõ rệt.

Tuy nhiên, vấn đề này không thể thực hiện bởi mức hạn điền hiện nay không quá 3 ha! Tháo gỡ việc này, nhất thiết phải tính chuyện phá vỡ thế độc canh cây lúa. Theo đó, áp dụng mô hình lúa - cá, lúa - tôm, lúa - màu… mới hy vọng đạt thu nhập 50 triệu đồng/ha. Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang nhìn nhận: “Bình quân 1 ha lúa luân canh 3 vụ, chỉ đạt lợi nhuận tối đa 15 triệu đồng/năm.

Mức lời như vậy là quá thấp, không đủ trang trải hàng loạt thứ cần thiết trong gia đình. Hướng mở của Hậu Giang là khuyến khích nông dân chuyển đổi sang mô hình lúa – cá, trong đó cá thác lác là thế mạnh của địa phương có khả năng đột phá”. Tại Đồng Tháp, Sở NN-PTNT tạo điều kiện cho người dân luân canh giữa trồng lúa và nuôi thủy sản như tôm càng xanh, cá lóc, cá tra… bước đầu mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, việc triển khai đại trà còn hạn chế do ảnh hưởng đầu ra và giá cả…

Thực tế, những năm qua các tỉnh ĐBSCL tích cực chuyển đổi từ cây lúa sang nhiều cây con khác, nhưng yếu tố bền vững chưa cao. Vùng bán đảo Cà Mau, một thời phá bỏ hàng trăm ngàn héc-ta lúa đưa nước mặn vào nuôi tôm. Mấy năm đầu trúng mùa thì hiện nay phải “trả giá” vì nạn ô nhiễm môi trường làm tôm chết hàng loạt; có nơi bà con quay lại trồng lúa không được. Ở Long An, Đồng Tháp, Sóc Trăng… vài năm trước rộ lên phong trào bỏ lúa trồng tràm, 2 năm nay tràm rớt giá - dân bỏ tràm quay lại trồng lúa.

Hiện tại, cây mía - cây dừa được giá, nhiều nơi lại ào ạt làm theo nhưng tới đây chưa biết thế nào? Tiến sĩ Phạm Sĩ Tân, Phó Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho rằng: “Rất khó khuyến cáo bà con trồng cây gì, nuôi con gì… bởi đầu ra bấp bênh không ổn định. Điệp khúc trồng – chặt hay cảnh được mùa - dội chợ – rớt giá… luôn ám ảnh nông dân”. Giải quyết khó khăn trên, rất cần chính sách phát triển nông thôn đồng bộ.

Theo đó, đầu tư vào con người vừa nâng cao trình độ, tay nghề, vừa mạnh dạn chuyển đổi những lao động nông nhàn sang làm ngành nghề khác. Đẩy mạnh lĩnh vực chế biến nhằm tạo ra giá trị tăng thêm. Tại ĐBSCL, huyện Chợ Mới (An Giang) đột phá làm giàu từ nông nghiệp. Giảm lúa, trồng màu giá trị cao từ 3- 4 vụ/năm đã mang lại giá trị 65-70 triệu đồng/ha/năm.

Cái hay của Chợ Mới là hình thành được một “dây chuyền” làm ăn bài bản. Từ cung ứng giống đến sản xuất, tiếp thị, tiêu thụ… chặt chẽ. Chợ Mới có cả hệ thống thương lái năng động, mở được thị trường khắp nơi. Từ đó, sản phẩm làm ra luôn bán được giá cao.

Xuất khẩu 5 triệu tấn gạo mỗi năm là con số không nhỏ và rất cần thiết; nhưng để nông dân giàu lên, phải giải quyết đồng bộ nhiều vấn đề liên quan, chớ không đơn thuần là đẩy mạnh xuất khẩu gạo.

bannhanong.vietnetnam.net (1/4/ 2006)  

(Nguồn: Sggp )